archeologia

Według Księgi Jozuego, Izraelici zajęli Kanaan w wyniku serii błyskawicznych akcji militarnych. Jedną z bitew stoczono o miasto Aj. Wykopaliska w tym miejscu dostarczają świadectw sprzecznych z opisem biblijnym.

Miasto Aj jako drugie, po Jerychu, zostało wymienione w opowieści o podboju Kanaanu (Joz 7. i 8.). Jego ruiny odnaleziono w odległości 16 km od Jerycha i ponad tysiąc metrów powyżej niego.

Według relacji biblijnej, pierwsza próba zdobycia Aj zakończyła się klęską. Poległo 36 Izraelitów, a "serce ludu stopniało jak woda ". Naczelny wódz i kapłan, Jozue, rozdarł swoje szaty i do wieczora leżał przed Arką Przymierza, by wsłuchać się w głos Jahwe i poznać przyczynę klęski. Rankiem polecił rzucać święte losy. Metodą eliminacji ustalono, że winnym nieszczęścia jest niejaki Achan, który przywłaszczył sobie z Jerycha - jako łup wojenny - płaszcz, 200 sykli srebra (ok. 2 kg) oraz sztabę złota, po czym zakopał je w tajemnicy w swoim namiocie, ściągając tym samym gniew Jahwe na cały lud. Świętokradcę Achana, a z nim "jego synów i córki, jego woły, osły i owce, namiot i całe jego mienie" zaprowadzono do doliny Achor, gdzie ukamienował i spalił ich "cały Izrael" (Joz 7. 11-26). Jozue ponownie zorganizował wyprawę i - zastosowawszy fortel wojskowy - zdobył Aj. Tamtejszego króla powieszono, a jego zwłoki porzucono u bramy miasta, które puszczono z dymem " Wszystkich poległych w owym dniu mężczyzn i kobiet bylo 12 tys., sami mieszkańcy Aj". (Joz 8. 25-29).

Spośród licznych ekspedycji archeologicznych badających ruiny Aj tylko J. Garstang z Uniwersytetu w Liverpoolu utrzymywał, że dysponuje dowodami potwierdzającymi opowieść biblijną. Jednak jego wnioski okazały się błędne, a ceramiki, na którą się powoływał, nikt nigdy nie widział. Tak wcześniejsze, jak i późniejsze badania wykopaliskowe - pomimo bogactwa szczegółów i obrazowości opowieści - dyskredytują biblijną wersję jako relację historyczną. W latach 1933-1935 kopiec w Aj (Et-Tell) był badany przez zespół francuski, a w latach 1964-1976 przez zespół amerykański, którym kierował J.A. Callaway. Stwierdzono, że miasto Aj założone zostało około 3000 roku p.n.e., a zniszczeniu uległo około ro-ku 2400 p.n.e, czyli 1200 lat przed Jozuem (zajęcie przez Izraelitów Kanaanu datuje się obecnie na 1250 r. p.n.e.). Zasiedlono je ponownie ok. 1200 r. p.n.e., kiedy to zbudowano na jego gruzach niewielką osadę bez fortyfikacji. Aj nie było więc zamieszkane od 2400 do 1200 r. p.n.e.

Nadto w okresie swojego rozkwitu zajmowało ok. 2,5 ha powierzchni, a więc mogło liczyć najwyżej 1000 mieszkańców. Tymczasem w Biblii mowa jest o 12 tys. mieszkańców pobitych przez 30 tys. Izraelitów. Nawet Y. Yadin, wybitny archeolog izraelski i obrońca Biblii, musiał przyznać, że ,,(...) dowody archeologiczne z Aj stoją w sprzeczności z opowiadaniem biblijnym i opowiadanie to trzeba interpretować w terminach etiologicznych". Innymi słowy, stworzyli je ludzie żyjący wiele stuleci po osiedleniu się w Kanaanie, żeby wyjaśnić, skąd wzięły się ruiny, na które patrzyli.

Opis sposobu zdobycia Aj jest bardzo podobny do opisu zdobycia miasta Gibea (Sdz 20. 18-44). Wielu badaczy uważa, że jedno z dwu opowiadań posłużyło jako model literacki dla drugiego. Współpracownik Yadina z Uniwersytetu Hebrajskiego, A. Malomata, tak konkluduje: "Kopie stanowi zapewne opowiadanie o zdobyciu Aj, ponieważ archeologia dostarcza tu świadectw zdecydowanie negatywnych, nie znajdując żadnych śladów zniszczeń z okresu izraelskiego podboju i osiedlania się w Kanaanie".

strona głowna